|
 Η μελέτη της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας ενδιαφέρει γενικότερα ως το μοναδικό παράδειγμα ζωντανής σήμερα γλώσσας με αδιάσπαστη προφορική
παράδοση 4.000 χρόνων και τουλάχιστον 3.000 χρόνων συνεχή γραπτή παράδοση.
Μέσα δηλαδή από την ελληνική μπορεί κανείς να μελετήσει γλωσσολογικά πως
εξελίσσεται ιστορικά η γλώσσα του ανθρώπου στον καίριο χώρο της Ευρώπης και σε σχέση με έναν λαό που καλλιέργησε τη γλώσσα όσο λίγοι.
Η πρώτη περίοδος είναι η αρχαιοελληνική. Χαρακτηριστικό της είναι οι διάλεκτοι:
Η Ιωνική
Την Ιωνική τη μιλούσαν στον Ωρωπό, την Εύβοια, τις Κυκλάδες, στην Ιωνική Δωδεκάπολη της μικρασιατικής ακτής,
στη Χίο, Σάμο, κ.α.
Η Αττική
Η Αττική ήταν η διάλεκτος μιας μόνο πόλης, της Αθήνας. Η διάλεκτος συνδέεται στενότατα με την Ιωνική. Η
Αθήνα, που στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. απόκτησε δημοκρατικό πολίτευμα, μετά τους Περσικούς πολέμους έφθασε
σε μεγάλη ακμή. Απέκτησε δύναμη με τη δημιουργία της πρώτης αθηναϊκής συμμαχίας, στην οποία συμμετείχαν οι
περισσότερες παραθαλάσσιες και νησιώτικες πόλεις, που ήταν κυρίως Ιωνόφωνες. Η Αττική γίνεται γλώσσα
περιωπής με πανελλήνια ακτινοβολία. Είναι η περίοδος κατά την οποία εμφανίζονταν σημαντικές αλλαγές στην
Αττική διάλεκτο, που διακρίνεται έτσι σε αρχαιότερη ( ως το τέλος του 4 ου αιώνα π.Χ. ). Τον 3ο αιώνα η διάλεκτος υποχωρεί στην κοινή Ελληνιστική.
Η Δωρική
Η Δωρική μιλιόταν στο μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, στη Μεγαρίσα, στα νησιά του Νότιου αιγαίου, στη
μικρασιατική ακτή της Καριάς και στις δωρικές αποικίες της Σικελίας και της Νότιας Ιταλίας.η Δωρική διάλεκτος διατήρησε
πάμπολλους αρχαϊσμούς στα λεξιλόγιό της και ήταν μια
διάλεκτος βαριά, μονότονη, σταθερή και αριστοκρατική. Οι
διάλεκτοι που μιλιόνταν στην Ήπειρο, Ακαρνανία, Αιτωλία, Λοκρίδα και Φωκίδα ονομάζονται με τον συλλογικό όρο Βορειοδυτική.
Η Αιολική
Την Αιολική διάλεκτο μιλούσαν στη Θεσσαλία, στη Βοιωτία, στη Λέσβο και στη μικρασιατική ακτή.
Η Μακεδονική
Γλωσσολόγοι και ιστορικοί απέδειξαν με αδιάσειστα επιχειρήματα, ότι η Μακεδονική ήταν ελληνική και μάλιστα
συγγενής με τη Βορειοδυτική.
Η δεύτερη περίοδο είναι η Ελληνιστική Κοινή.
Για την προέλευση της Κοινής οι γραμματικοί διαφωνούσαν. Οι μεν πίστευαν ότι πράγματι προέρχονταν από τον συγκερασμό των τεσσάρων βασικών διαλέκτων, άλλοι ότι αυτή ήταν η
μητέρα των τεσσάρων, άλλοι ότι επρόκειτο για πέμπτη διάλεκτο ή ότι ήταν μετεξέλιξη της Αττικής. Σήμερα, πάντως,
με τον όρο κοινή εννοούμε τα διάφορα επίπεδα της γλώσσας με τις συνεπακόλουθες υφολογικές αποκλίσεις που ο
ελληνικός κόσμος χρησιμοποιούσε στον προφορικό και γραπτό λόγο από την ελληνιστική ως βυζαντινή εποχή.
Πρόκειται συνεπώς για μια γλώσσα πολυσυλλεκτική και "εγκυκλοπαιδική". Στην κοινή επίσης συγγράφουν φιλόσοφοι, ιστορικοί, πολυϊστορες, επιστήμονες, μυθογράφοι και παραδοξογράφοι.
Το Βυζάντιο, η Τρίτη μας περίοδο,
ονομάζουμε σήμερα την εκχριστιανισμένη ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη, που εξουσίασε κατά καιρούς, από το 330 ως το 1453,
σημαντικά εδάφη στην Ευρώπη, στην Ασία και τη Βόρεια Αφρική. Ως την εποχή του Ηρακλείου ( 610 - 641 )
συνεχίζεται έστω και αποδυναμωμένη η χρήση της Λατινικής στη νομοθεσία, στο στρατό και τη διοίκηση. Όμως και η
ελληνική είχε από καιρό επιβληθεί ως γλώσσα των τοπικών δικαστηρίων και των νοταριακών πράξεων και στους
πρώτους αιώνες της ιστορίας του Βυζαντίου υφίσταται ένα είδος διοικητικής διγλωσσίας, δηλαδή παράλληλη χρήση
των ελληνικών και των λατινικών. Έτσι ο Ηράκλειος θέσπισε τα ελληνικά ως επίσημη γλώσσα του κράτους, στο αυλικό τελετουργικό.
Στη νομοθεσία, στη στρατιωτική διοίκηση και στην οικονομία διατηρείται η λατινική ορολογία.
Η Νεοελληνική Γλώσσα
Από το 1821 μέχρι σήμερα η ελληνική Γλώσσα στις διάφορες προφορικές και γραπτές εκδοχές της έχει υποστεί  μεγαλύτερες μεταβολές από οποιαδήποτε εθνική γλώσσα της
δυτικής Ευρώπης στο ίδιο διάστημα. Στην αρχή της περιόδου επικρατούσαν στον προφορικό λόγο, οι ποικίλες διάλεκτοι, στις
επιμέρους περιοχές του ελληνόφωνου κόσμου, από την Κέρκυρα
στον Πόντο και από τη Μακεδονία στη Μάνη, την Κρήτη και την Κύπρο. Στο γραπτό λόγο κυριαρχούσαν διάφορες γλωσσικές
ποικιλίες, που αποτελούνταν από χρόνια, όμως πριν από το 1821 θα
πρέπει να διαμορφώθηκε μια κάπως κοινή προφορική γλώσσα που τη χρησιμοποιούσαν ιδίως οι έμποροι, όσοι ταξίδευαν από μια ελληνική περιοχή σε άλλη και όσοι εγκαταστάθηκαν, μαζί με
ομογενείς από διάφορα μέρη στα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης. Αυτή η κοινή υπερδιαλεκτική, προφορική γλώσσα πιθανόν να
αποτέλεσε τη βάση για την εξέλιξη της σημερινής κοινής
προφορικής γλώσσας.
Το λεξιλόγιο της κοινής προφορικής γλώσσας από το 1821 μέχρι σήμερα έχει υποστεί ριζικές αλλαγές.
Οι λόγιοι του 19ου αιώνα δύο κυρίως πράγματα κατόρθωσαν. Πρώτα, έφτιαξαν ελληνικά ονόματα για χιλιάδες
έννοιες που ήταν ελάχιστα ή καθόλου γνωστές μέχρι τότε στον ελλαδικό χώρο.
Δεύτερον, επέβαλαν ελληνικές λέξεις στη θέση πολλών λέξεων που η προφορική γλώσσα είχε δανειστεί από ξένες
γλώσσες. Για τις έννοιες που δεν υπήρχε αντίστοιχο όνομα οι λόγιοι είτε χρησιμοποιούσαν αρχαίες λέξεις που είχαν
άλλη σημασία στην αρχαιότητα είτε κατασκεύασαν εντελώς καινούριες ελληνικές λέξεις. Οι λόγιοι του 19ου αιώνα
φιλοτιμήθηκαν να εξαλείψουν τις πολυπληθείς λέξεις τούρκικης προελεύσεως που χρησιμοποιούνταν στην κοινή
γλώσσα και θεωρούνταν κηλίδες που αμαύρωναν τη γλώσσα του ελεύθερου ελληνικού έθνους. Ο γλωσσολόγος
Γ. Χατζηδάκις έδειξε ότι η Νέα Ελληνική είναι φυσική εξέλιξη της Ελληνικής των βυζαντινών χρόνων που, με τη
σειρά της, εξελίχθηκε από την Αλεξανδρινή κοινή γλώσσας, η οποία προήλθε από την επικράτησα, αρχαία ελληνική διάλεκτο.
Μετά από αυτό το "ταξίδι" στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας είδαμε λοιπόν πόσο ενδιαφέρον είναι η ιστορική παράδοση και εξέλιξή της.
Και όμως, παρόλα αυτά, η ελληνική γλώσσα βρίσκεται σήμερα πράγματι σε κρίση. Τι νόημα έχει να μιλάμε ελληνικά, αφού ο πολιτισμός που εκφράστηκε με αυτή τη γλώσσα, μας είναι -πολλές φορές - ολότελα ξένος;
Μιλάμε για κοινωνία και εννοούμε την societas, για λόγο και εννοούμε την
ratio, για αλήθεια και εννοούμε την veritas. Η λέξη έρωτας σημαίνει για μας μόνο love ή sex
, ο θάνατος τίποτα περισσότερα από death.
 Είναι φανερό, ότι στο μέλλον, εφόσον η Αγγλική συνεχίσει να είναι παγκοσμίως η κυρίαρχη γλώσσα, όλο και περισσότεροι Έλληνες (και όχι μόνο) θα υποχρεούνται να γίνουν
δίγλωσσοι, χρησιμοποιώντας την Αγγλική για την
επικοινωνία με τον ξένο κόσμο και τη μητρική τους γλώσσα για την επικοινωνία με τους ομόγλωσσούς τους. Είναι
εξίσου αναπόφευκτο η Ελληνική γλώσσα να δεχτεί στους κόλπους της πλήθος ξένες λέξεις, όπως έχει ήδη συμβεί από την απώτερη αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Όσο για τη
χρήση της από τη νέα γενιά, είναι γνωστό, ότι οι περισσότεροι νέοι είναι "δίγλωσσοι", με την έννοια ότι χειρίζονται
δυο διαλέκτους της ελληνικής. Τη μία τη χρησιμοποιούν στις παρέες τους, ενώ την άλλη τη φυλάσσουν για τις
κατάλληλες περιστάσεις (όταν συνομιλούν με μεγάλους και ιδίως όταν γράφουν).
Είναι, ωστόσο αλήθεια, ότι ιδίως οι νέοι βομβαρδίζονται από διάφορα μηνύματα προερχόμενα από τηλεοπτικά
κανάλια, το βίντεο, τη ροκ μουσική και άλλα πολλά, με αποτέλεσμα να απειλούν όχι μόνο την ελληνική γλώσσα, αλλά και τις γλώσσες, ίσως και την ελευθερία της ανθρώπινης σκέψης...
|
